Giữa không gian biển trời mênh mông của thành phố Vũng Tàu, lễ hội Miếu Bà Ngũ Hành như một bản hòa ca văn hóa thấm đẫm niềm tin và sự tri ân sâu sắc với thiên nhiên, biển cả và thần linh. Hãy cùng Ghiền Vũng Tàu dấn thân vào chuyến hành trình khám phá lễ hội đặc biệt này. Đây là nơi tín ngưỡng và cộng đồng hòa quyện làm một khiến bạn phải trầm trồ.
Giới thiệu chung về lễ hội Miếu Bà Ngũ Hành Vũng Tàu
Để hiểu rõ hơn về sức hút của lễ hội, chúng ta cần quay về nguồn gốc hình thành, không gian tổ chức và tầng tầng lớp lớp ý nghĩa mà lễ hội này mang theo từ quá khứ đến hiện tại:
Địa điểm tổ chức lễ hội Miếu Bà Ngũ Hành Vũng Tàu
Lễ hội Miếu Bà Ngũ Hành địa điểm được tổ chức tại Miếu Bà Ngũ Hành, tọa lạc tại số 74 Đ. Hạ Long, P. 2, TP. Vũng Tàu, gần đình Thắng Tam và Hòn Bà. Đây là hai địa điểm linh thiêng gắn liền với đời sống tâm linh ngư dân địa phương và là một quần thể kiến trúc thờ tự thiêng liêng, đã gắn bó với cư dân vùng biển suốt gần 200 năm qua.
Thời gian diễn ra lễ hội
Lễ hội Miếu Bà Ngũ Hành diễn ra khi nào? Lễ hội Miếu Bà Ngũ Hành được tổ chức vào ngày 16, 17 và 18 tháng 10 âm lịch hằng năm. Thời điểm này được chọn không chỉ vì yếu tố truyền thống mà còn là thời gian biển lặng, thuận lợi cho ngư dân ra khơi cũng như thuận tiện cho các hoạt động cộng đồng diễn ra.
Ý nghĩa của lễ hội
Lễ hội Miếu Bà Ngũ Hành ý nghĩa là dịp để người dân Vũng Tàu bày tỏ lòng biết ơn đến các vị thần linh, đặc biệt là Bà Thiên Y A Na và Thủy Long Thần Nữ, hai nữ thần được xem là linh thiêng nhất, ban phát “mưa thuận gió hòa, tai qua nạn khỏi”. Ngoài ra, lễ hội còn là biểu tượng của sự đoàn kết cộng đồng, là nơi gắn kết thế hệ trẻ với những giá trị văn hóa truyền thống.
Nguồn gốc lễ hội Miếu Bà Ngũ Hành
Miếu Bà được xây dựng vào năm Nhâm Thìn 1832, dưới triều Nguyễn. Sau đó, các vua Thiệu Trị và Tự Đức đã nhiều lần ban sắc phong cho các vị thần được thờ tại miếu. Theo triết lý phương Đông, ngũ hành (Kim, Mộc, Thủy, Hỏa, Thổ) là những yếu tố căn bản tạo nên vạn vật. Vì vậy việc thờ cúng các vị thần ngũ hành cũng là cách con người gửi gắm niềm tin về sự hài hòa của tự nhiên và cuộc sống.
Các hoạt động chính trong lễ hội Miếu Bà Ngũ Hành
Không chỉ là một lễ hội mang tính tâm linh, Miếu Bà Ngũ Hành còn là sân chơi kết nối văn hóa – tín ngưỡng – nghệ thuật dân gian. Dưới đây là những hoạt động nổi bật không thể bỏ qua:
Lễ cúng truyền thống
Mở đầu lễ hội là lễ nghinh Bà, diễn ra vào lúc 6 giờ sáng ngày 16/10 âm lịch. Đây là nghi lễ quan trọng, mở đường cho toàn bộ lễ hội và thu hút sự chú ý của đông đảo người dân. Đám rước bao gồm chủ lễ, học trò lễ, dân làng, kiệu thờ, bàn thờ bài trí trầu cau, rượu trà, hoa quả, cờ ngũ hành, chiêng trống và đoàn múa lân – tất cả hòa vào nhau như một bản nhạc cổ truyền sống động.
Đặc biệt, đám rước trong lễ hội Miếu Bà Ngũ Hành không đi bằng ghe mà đi bộ trên đất liền, bắt đầu từ miếu Hòn Bà (nằm tại Bãi Sau), qua các tuyến đường Thùy Vân → Phan Chu Trinh → Hoàng Hoa Thám, rồi về khu đình Thắng Tam để làm lễ. Đây là nét hiếm có trong các lễ rước thần ở miền biển, mang đến trải nghiệm rất riêng cho người tham gia.
Sau khi nghinh Bà về đến miếu Ngũ Hành, vào khoảng 8:00 – 8:30 sáng sẽ diễn ra nghi lễ cúng giỗ tiền hiền – hậu hiền để tưởng nhớ các bậc khai khẩn, xây dựng vùng đất và những người có công với cộng đồng. Tiếp nối lễ hội Miếu Bà Ngũ Hành là lễ cúng ngũ hành – nghi lễ chính của lễ hội, tổ chức vào đúng 12 giờ trưa ngày 17/10 âm lịch.
Mở đầu nghi lễ là ba hồi chiêng trống rền vang báo hiệu giờ linh thiêng. Đội hình học trò lễ gồm 8 người và 6 đào thài, cùng 4 phụ nữ quỳ tế, 1 chánh tế, 1 bồi tế, 2 đông – tây hiếu đứng nghiêm trang làm lễ.
Chủ lễ sẽ dâng một tuần hương, ba tuần rượu và một tuần trà, đọc văn tế, rồi hóa văn – gửi lời khấn nguyện của cộng đồng lên các đấng thần linh. Sau đó, người dân lần lượt đến lạy tạ và khấn vái, cầu mong cho năm mới an lành, công việc hanh thông, gia đạo thuận hòa.
Hoạt động dân gian
Sau phần lễ trang nghiêm là phần hội – rộn ràng và mang màu sắc nghệ thuật truyền thống. Trong lễ hội Miếu Bà Ngũ Hành, không thể thiếu những vở hát bội cổ điển, được dàn dựng và biểu diễn công phu vào mỗi chiều. Các vở tuồng “Sở Văn cứu giá”, “Phan Thế Ngọc đả lôi đài”, “Tôn soái Dương Kim Huệ”… đều là tác phẩm quen thuộc với người yêu tuồng cổ.
Đặc biệt, lễ đại bội và diễn lễ trình tuồng được tổ chức lúc 3 giờ chiều ngày lễ đầu tiên. Không chỉ giúp thế hệ trẻ hiểu thêm về giá trị văn hóa, hoạt động này còn là dịp để các nghệ nhân biểu diễn thể hiện tài năng và giữ gìn loại hình nghệ thuật cổ truyền đang dần mai một.
Một số cảm nhận khách quan về lễ hội Miếu Bà Ngũ Hành
Nhiều người từng tham gia lễ hội đều có chung một nhận xét: đây là lễ hội mang trong mình tinh thần cộng đồng sâu sắc. Không giống những lễ hội mang tính thương mại, Miếu Bà Ngũ Hành vẫn giữ được bản sắc dân gian thuần túy.
Bầu không khí tại lễ hội là sự hòa quyện giữa sự trang nghiêm trong nghi lễ và sự sống động, gần gũi của phần hội. Người lớn, trẻ em, người dân và du khách cùng nhau tham gia, cùng nhau trải nghiệm và gìn giữ một nét văn hóa đẹp của thành phố biển. Điều đáng quý nhất ở đây chính là tín ngưỡng đặc trưng của ngư dân. Đây là một tín ngưỡng gắn liền với biển cả, với mưu sinh, với mong ước an lành cho gia đình và xóm làng.
Kinh nghiệm tham gia lễ hội Miếu Bà Ngũ Hành
Nếu bạn đang có ý định trải nghiệm lễ hội trong chuyến đi tới Vũng Tàu sắp tới, hãy ghi nhớ những mẹo dưới đây để hành trình thêm trọn vẹn:
- Bạn nên đến Vũng Tàu từ chiều ngày 15 tháng 10 âm lịch. Sau đó dậy sớm ngày 16 để kịp tham gia lễ nghinh Bà lúc 6 giờ sáng. Thời tiết thời gian này khá dễ chịu, thích hợp tham quan, chụp ảnh.
- Khi tham gia lễ hôi, bạn cần mặc trang phục lịch sự, hạn chế váy ngắn hoặc đồ quá sặc sỡ. Đồng thời mang theo nón, nước, khăn giấy vì có thể đi bộ nhiều.
- Đặc biệt là bạn cần tôn trọng không gian linh thiêng, không chen lấn, xô đẩy. Đồng thời nên giữ gìn vệ sinh, bỏ rác đúng nơi quy định.
- Nếu đi cùng trẻ nhỏ, bạn nên để mắt kỹ vì lễ hội rất đông người.
- Bạn có thể trải nghiệm một số món ăn đặc sản ở thời gian trước và sau khi diễn ra lễ hội Miếu Bà: Bánh khọt Gốc Vú Sữa, Lẩu cá đuối Trương Công Định, Gỏi cá mai, Hải sản chợ Xóm Lưới….
Lễ hội Miếu Bà Ngũ Hành không chỉ là một hoạt động tín ngưỡng mà còn là một biểu tượng sống động của văn hóa Vũng Tàu – nơi người dân gửi gắm ước nguyện, niềm tin và tình cảm thiêng liêng với biển trời và thần linh. Đừng quên theo dõi Ghiền Vũng Tàu để khám phá thêm nhiều lễ hội đặc sắc, quán ăn ngon và điểm đến hấp dẫn khác trên mảnh đất nắng gió ngập tràn tình người này nhé!
